(…) Na zakończenie pragnę poruszyć , jeszcze zagadnienie chorób psychosomatycznych, jako tej dużej części ludzkiej patologii, wokół której nawarstwiło się do tej pory w społecznym rozeznaniu chyba najwięcej niejasności, fałszywych sądów i wyobrażeń, zwłaszcza w odniesieniu do leczenia tych chorób. Sprawa nie jest bagatelna, jako że chodzi tu przykładowo o chorobę wrzodowa żołądka i dwunastnicy, spastyczne i wrzodziejące zapalenia jelita grubego, szereg chorób serca (zawały w młodym wieku) i układu krążenia układu oddechowego, wiele chorób skóry. Sama nazwa wspólna tych chorób przyjęta już dawno w okresie rozwoju medycyny psychosomatycznej na Zachodzie najlepiej oddaje współistnienie; współuczestnictwo dwóch głównych czynników w powstawaniu i rozwoju chorób psychosomatycznych – psychicznego i cielesnego. Ten czynnik psychiczny to określona konstelacja cech i mechanizmów obronnych osobowości, destrukcyjnych wewnętrznych konfliktów, nastawień i napięć psychicznych, a więc mówiąc ogólnie – takich dynamizmów psychicznych które w innej sytuacji lub u innych ludzi cechujących się odmiennymi relacjami między psychiką, a ciałem – wywołują nerwice. Z kolei czynnik cielesny związany jest ze swoiście zmniejszoną odpornością biologiczna pewnych układów, czy narządów w organizmie człowieka. To miejsce zmniejszonej odporności (o mniejszej wartości biologicznej) może mieć różną naturę i odmienne przyczyny, poczynając od uwarunkowań genetycznych, a kończąc na osobniczej utracie w ciągu życia pierwotnej odporności poszczególnych narządów w wyniku infekcji, intoksynacji, czy urazów innej natury biologicznej. To miejsce zmniejszonej odporności biologicznej w organizmie samo przez się nie przesądza o nieuchronności powstania i rozwoju choroby cielesnej. Jest natomiast jakby czułym rezonatorem, który pierwszy zaczyna "brzmieć" w sytuacji przekraczania przez człowieka określonej granicy bezpiecznego, "bezkarnego" spiętrzania się w nim wzmiankowanych wyżej destrukcyjnych dynamizmów psychicznych.

Światło i duch, ono władające w dziedzinie materii,
on – moralności, oto najszlachetniejsze
ze wszystkich niepodzielne energie.

Goethe